Fihrist:
Geri sar: Büyükada tarihi
İsmiyle müsemma Büyükada, Prens Adaları’nın en büyüğü. Tarihinin 6. yüzyıla kadar uzandığı tahmin edilen adalara Prens Adaları denmesinin sebebi, Roma devrinden Bizans devrine kadar asillerin, prenslerin, hatta kraliçelerin adalara sürgün edilmiş olması. Ayrıca Adalar’da bol miktarda demir madeni bulunduğunu ve ada topraklarının bu nedenle kırmızı olduğunu söylemeden geçmeyelim. Büyükada’da en çok demir, adanın doğusundan çıkıyor. Buradaki mahallenin adı tam da bu yüzden Maden Mahallesi.
Büyükada’ya nasıl gidilir?
Şehir hatları vapuru
Büyükada’ya nasıl gidilir sorusunun iki yanıtı var: Adaya şehir hatları vapuru veya yolcu motorları ile gidilebiliyor. Büyükada’ya giden şehir hatları vapurları Eminönü, Beşiktaş, Kabataş, Kadıköy ve Bostancı’dan hareket ediyor. Büyükada vapuru ile Avrupa yakasındaki iskelelerden ortalama bir buçuk saat alan yolculuk, vapura Bostancı’dan binerseniz 30 dakika sürüyor.
Yolcu motorları
Mavi Marmara motorları
Büyükada’da giden Mavi Marmara tekneleri normal şartlarda Bostancı, Eminönü, Beşiktaş/Kabataş, Yeşilköy ve Çınarcık’tan hareket ediyor; ancak şu sıralar Yeşilköy ve Çınarcık seferleri aktif değil. Güncel durumu öğrenmek için Büyükada ziyaretiniz öncesi Mavi Marmara websitesini kontrol etmenizi öneririz. Bu arada Mavi Marmara’nın aktif hatlarında seferlerin her yarım ila bir saatte bir gerçekleştiğini not edelim.
Dentur Avrasya motorları
Büyakada’ya nasıl gidilir sorusunun son yanıtı, Dentur Avrasya motorları. Dentur Avrasya motorları Kabataş’tan, Beşiktaş’tan, Eminönü’nden, Avcılar’dan ve Yalova’dan hareket ederek önce Heybeliada’ya, ardından Büyükada’ya varıyor. Sefer sayıları diğer seçeneklere göre daha az; Dentur Avrasya, şu sıralar Adalar’a günde iki sefer düzenliyor.
Prenstur motorları
Prenstur motorları her gün Kartal-Büyükada-Heybeliada arasında ring seferler yapıyor. Kartal’dan Büyükada’ya varış yaklaşık 25-30 dakika, Heybeliada’ya varış ise 30-35 dakika sürüyor.
Büyükada’da gezilecek yerler
Hamidiye Camii
Büyükada’da gezilecek yerler listemizin ilk durağı, 2. Abdülhamid’in emriyle inşa edilen ve 1895’te ibadete açılan, zarif mimarisiyle göz alan Hamidiye Camii. İnşa edildiği dönemde mektep olarak tasarlanan mekân, öğrencilerin başka bir binaya taşınması ve Büyükada’daki Müslüman cemaatin artmasıyla mescide çevrilmiş. Büyükada’da bulunan dört cami arasında mimari bakımdan en çok dikkat çeken ve Büyükada Camii olarak da anılan bu estetik yapı, Maden Mahallesi’nde bulunuyor.
Panayia Kilisesi
Büyükada’nın tarihi yerleri arasında bulunan bir diğer ibadethane, Büyükada sakinleri tarafından Arabacılar Kilisesi olarak da bilinen Panayia (Meryem Ana) Kilisesi. Mekân, adını Meryem Ana’nın Ortodoks söylemindeki lakabı “Panayia”dan alıyor. Panayia Kilisesi, Rum Ortodoks Kilisesi’nin en önemli dini günlerinden olan ve her yıl 15 Ağustos’ta kutlanan Meryem Ana Yortusu’na adanmış.
Ayios Demetrios Kilisesi
İstanbul Adaları’nın “Metropolitik Katedrali” olan ve Büyükada’nın “koruyucu azizi” sayılan Ayios Dimitrios’a adanan kilise, 7 Mayıs 1856 tarihinde ibadete açılmış. Büyükada’daki tarihi yerler arasındaki yapı, Rum mimar Fistiki (Fistikos) Kalfa’nın eseri.
Ayios Nikolaos Manastırı
Büyükada’da gezilecek yerlerden bir diğeri; adanın doğu kıyısında, Sedef Adası’nın karşısında yer alan Ayios Nikolaos Manastırı. “Küçük kıyamet” olarak anılan 1509 depreminin yarattığı çatlaklar, 14. yüzyılda inşa edilen manastırın duvarlarının bir ölçüde zemine gömülmesine neden olmuş. Yapı, bu nedenle “Batık Manastır” olarak da anılıyor.
Hased Le Avraam Sinagogu
Hased Le Avraam Sinagogu, Büyükada sınırları içindeki ilk ve tek sinagog. Yapı, adadaki Musevi topluluğun ibadet edebilmesi için 2. Abdülhamid döneminde inşa edilmiş. Adını sinagogun yapılacağı arsayı bağışlayan Avram Fresko Efendi’den alan bu görülmeye değer mekân, 30 Mart 1904 tarihinde ibadete açılmış.
Surp Astvazazin Verapohum Ermeni Kilisesi
1858 yılının Meryem Ana Yortusu’nda, yani 15 Ağustos’ta açılan Surp Astvazazin Verapohum Ermeni Kilisesi, Büyükada’da gezilecek yerlerden bir diğeri. Kilisenin iki duvarındaki üçer büyük pencereden süzülen gün ışığı, gün içinde oldukça estetik görüntüler ortaya çıkarıyor.
İsa Tepesi, Büyükada Rum Yetimhanesi
Büyükada’da nefes kesen manzarasıyla ünlü iki tepe var: İsa Tepesi ve Yücetepe. Kuzeyde bulunan İsa Tepesi’nin (Hristos) yüksekliği 164 metre. “Buyükada’nın en güzel yeri” olarak anılan İsa Tepesi’ne bundan uzun yıllar önce, 1898’de, bir Fransız şirketi tarafından oldukça büyük ve göz alıcı güzellikte bir bina inşa edilmiş. Proje bürokratik sebeplerle hayata geçemeyince, dönemin patriği binayı satın almış ve bina, bir yetimhanenin ihtiyaçlarına göre tanzim edilerek 1902’de faaliyete geçmiş. Büyükada Rum Yetimhanesi’nin Büyükada’da gezilecek yerler arasında en önemli mekânlardan biri olduğunu not edelim. İsa Tepesi’ne çıkmışken aynı tepede konumlanan Hristos Manastırı’nı da ziyaret edebilirsiniz.
Yücetepe, Aya Yorgi Rum Manastırı
Halk arasında “Aya Yorgi” olarak bilinen Agios Georgios Rum Ortodoks Manastırı, adaların en büyüğünün en yüksek tepesinde, Yücetepe’de bulunuyor. Büyükada’nın tarihi yapıları arasında mazisinin 1000 yılı aştığı tahmin edilen Aya Yorgi, bir rivayete göre M.S. 963’te Bizans İmparatoru Nikiforos Fokas döneminde inşa edilmiş. Son bir not: Büyükada’da Aya Yorgi’ye ev sahipliği yapan Yücetepe’nin yüksekliği 203 metre.
Hükümet Konağı
Büyükada Hükümet Konağı, Çankaya Caddesi 44 numarada bulunuyor. Büyük bir bahçenin içine inşa edilen bu gösterişli köşkün 1900’lerin başında yapıldığı tahmin ediliyor. Büyükada’nın tarihi yerlerinden biri olan köşkün mazisi biraz hareketli: Hükümet Konağı binası bir dönem otel olarak kullanılmış, 1. Dünya Savaşı sonrasında hazineye intikal etmiş, İstanbul’un işgali sırasında Büyük Emperyal Oteli’ne çevrilmiş ve nihayet cumhuriyetin ilanından sonra Hükümet Konağı olarak faaliyet göstermeye başlamış.
Con Paşa Köşkü
John Avrimidis Köşkü olarak da anılan Con Paşa Köşkü Çankaya Caddesi’nde bulunuyor. 1880’de, Midilli doğumlu Con Paşa tarafından yaptırılan bu göz alıcı köşkün mimarı Achileus Policis. Tarihteki ilk Kadıköy-Adalar vapur seferlerini gerçekleştiren İdare-i Mahsusa’nın yöneticisi Con Paşa’nın ahşap süslemeler ve heykellerle süslü köşkü, Büyükada’da gezilecek yerler arasında iyi bir göz sefası vadedenlerden.
Sabuncakis Köşkü (Gözlü Ev)
Mimarisi Antik Yunan tapınaklarını andıran Sabuncakis Köşkü, Büyükada Maden Mahallesi’nde bulunuyor. Sultan 2. Abdülhamid döneminde Halepli Yorgi Sabuncakis tarafından yaptırılan bu şık köşk, Grek tarzında inşa edilmiş. Büyükada’da gezilecek yerler listenize ekleyebileceğiniz Sabuncakis Köşkü’nün bir zamanlar yazlık mason locası olarak kullanıldığını da ekleyelim.
Troçki Evi
Büyükada’da -şimdilerde bir harabeye dönmüş olsa da- geçmişteki görkemi tartışmasız bir konak var: Troçki Evi. Bu üç katlı, 3.550 metrekarelik alana inşa edilmiş konak, Sovyet politikacı ve Kızıl Ordu’nun kurucusu Leon Troçki’nin sürgün hayatının ilk durağı. 1929’da Sovyetler Birliği’nden gönderildikten sonra farklı devletlere sığınma talebinde bulunan Troçki’nin ilk dört yılını Büyükada’daki bu konakta eşi, torunu ve bir muhafız grubuyla birlikte geçirdiği biliniyor. 1940’ta, Meksika’da bir suikast sonucu hayatını kaybeden Troçki’nin “Hayatım” ve “Rus Devrimi Tarihi” gibi iki önemli eserini yine İstanbul Büyükada’da, bu evde yazdığı tahmin ediliyor.
Büyükada’da ne yenir?
Büyükada’da ne yenir sorusunun damak tadınıza göre farklı yanıtları olabilir. Yine de gitmişken tatmadan dönmeyin diyebileceğimiz Büyükada lezzetlerini listeledik, böyle buyurun:
- Midye tava, kokoreç, patates kızartması üçlüsü
- Yalovalı Kardeşler Şarküteri’nin lokma usulü patates kroketi, kadınbudu köftesi
- Büyükada Pastanesi’nin meşhur kremalı böreği, lokumlu kurabiyesi, palmiye kurabiyesi
- Yunus Usta’nın seyyar arabasında yaptığı dondurmadan gül buketleri
- Her akşam saat 5’ten sonra meydandaki saat kulesinin orada bulabileceğiniz seyyar turşucunun şahane turşuları
- Deniz ürünleri ve mezeler
Büyükada’da konaklama
İki tarihi mekân: Splendid Palas Otel ve Büyükada Anadolu Kulübü
Splendid Palas Otel
1908’de açılan Splendid Palas Otel, Türkiye’nin 1. dereceden tarihi eser statüsünde bulunan ve orijinal haline sadık kalınarak işletilen tek oteli olma özelliğini taşıyor. Bu nostaljik mekân, Büyükada’da gezilecek yerleri şöyle bir turladıktan sonra soluklanmak, akşamüstü çay keyfi yapmak için de ideal bir adres.
Büyükada Anadolu Kulübü
Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk’ün yönergesiyle kurulan Büyükada Anadolu Kulübü, cumhuriyet öncesi dönemde İngiliz Yat Kulübü olarak faaliyet gösterirmiş. 1937 Anadolu Kulübü Büyükada Şubesi Nizamnamesi’ndeki ifade şöyle: “Büyükada’da kendi üyeleri arasında sosyal ilişkilerin ve dinlenme ihtiyacının kolaylaşmasına hizmet etmek üzere Anadolu Kulübü’nün Büyükada Şubesi adı ile bir kulüp kurulmuştur”. Büyükada Anadolu Kulübü bugün 120 odalı bir otel olmasının yanında yaz aylarında konser ve eğlencelere de ev sahipliği yapıyor.
Büyükada butik otelleri, pansiyonlar
Büyükada’da konaklama seçenekleri elbette yukarıdaki iki tarihi mekânla sınırlı değil. Adada sayısız keyifli butik otel ve ada halkının işlettiği mütevazı; ama tertemiz pansiyonlar var. Büyükada’da gezilecek yerler listenizi birden fazla güne yaymak isterseniz tüm bu konaklama seçenekleri aklınızın bir köşesinde bulunsun.
Büyükada plajları
Eskibağ Plajı
Büyükada Eskibağ Plajı, adanın en keyifli plajlarından biri olsa da ulaşım bakımından pek pratik sayılmaz: Adanın en arka kısmında konumlanan Eskibağ Plajı, büyük tur yolu üzerinde bulunuyor. Eskibağ Plajı’na merkezden kalkan motorlarla da ulaşılabiliyor.
Halik Koyu Plajı
En uzun Büyükada plajı olan Halik Koyu Plajı’na merkezden kalkan shuttle motorlarla ulaşılabiliyor. Halik Koyu Plajı, Büyükada’daki en temiz plajlardan biri.
Aya Nikola Plajı
Bisikletle yarım saatte ulaşılabilen Aya Nikola Plajı’na yine merkezden kalkan motorlarla ulaşılabilir. Denizi diğer Büyükada plajlarına göre oldukça sakin ve dalgasız olan Aya Nikola Plajı’nın hemen yanında bir de butik otel ve otelin kendi plajı bulunuyor.
Prenses Koyu
Prenses Butik Otel’in önündeki Prenses Koyu Plajı’na yine merkezden ücretli motorlar kalkıyor. Plaja yürüyerek veya bisikletle ulaşmak isterseniz Aşıklar Yolu’nu takip edebilirsiniz.
Yada Beach Club
Suşi restoranı Yada’nın Büyükada’daki beach club’ı Yada Beach Club, suşileri ve hafta sonu partileriyle ünlü. Plaja iskelenin yanından kalkan motor servisi ile ulaşılabiliyor.
Nakibey Plajı
Merkeze 15 dakikalık yürüme mesafesinde bulunan Nakibey Plajı’nda zemin kumluk, işletme “aile plajı” olarak adlandırılıyor.
Yörükali Plajı
Bir diğer kumluk plaj olan Yörükali Plajı da bu sebeple olsa gerek, sıklıkla çocuklu aileler tarafından tercih ediliyor. Yörükali Plajı’na Büyükada İskelesi’nden tekne ile ulaşılabiliyor.
Sedef Adası Plajları
Büyükada’dan pratik bir şekilde geçilebilen Sedef Adası’nda bulunan üç plaja, deniz taksi veya plajların özel tekneleri ile ulaşabilirsiniz. Sedef Adası’nda bir halk plajı, iki de özel işletme bulunduğunu hatırlatalım.
Kapatırken bir not: Büyükada Koşusu yaklaşıyor!
Her yıl bahar aylarında adalıların ve ada dışından ziyaretçilerin katılımıyla gerçekleşen Büyükada Koşusu, bu sene de 13 Mart’ta yapılacak. Biraz ada havası almak, hareket etmek ve baharı karşılamak için daha iyi bir bahane olmasa gerek. Koşuya katılmak için Büyükada Koşusu websitesi üzerinden kayıt yaptırmak gerektiğini hatırlatalım.
