Ülkeler neden farklı priz girişleri kullanıyor?
Neden bu kadar çok priz girişi var? Kısa cevap: Elektrik sistemleri. Mucitler ABD’de ilk modern enerji iletim şebekesini kurduğunda evlere verilen voltaj 110 volt (V) olarak belirlendi. Diğer ülkeler de elektrik şebekeleri kurmaya başladığında maliyet ve güvenlik gibi nedenlerle bazı iyileştirmeler yapıldı. Yani pek çok ülkedeki elektrik sistemlerinin tarihsel gelişimi birbirinden farklı. Kabaca tüm bunların farklı priz ve fiş türlerini doğurduğunu söylemek mümkün.
Adaptör ve dönüştürücülerin kullanımı
Gittiğiniz ülkedeki voltaj ve priz Türkiye’dekinden farklı olabilir. Türkiye priz tipi C ve F’nin voltajı 230 V, frekansı ise 50 Hertz (Hz). Oysa Kanada priz tipi olan A ve B’nin voltajı 120 V, frekansı 60 Hz. Bu gibi durumlarda adaptör ya da voltaj dönüştürücüye, bazen her ikisine ihtiyacınız olabilir. Dönüştürücüler, prizden çıkan elektriğin voltajını cihazlarınıza uygun şekilde değiştirebilir. Seyahat edeceğiniz ülkede farklı bir priz tipi varsa yanınızda adaptör bulundurmalısınız.
Ürün çeşitliliği ise hayli fazla. Voltaj dönüştürücülerden seyahat adaptörlerine kadar geniş model yelpazesi içerisinden ihtiyaçlarınızı karşılayacak olanı seçebilirsiniz. Ancak bunun için öncelikle ülkelere göre fiş ve prizleri bilmeniz gerekiyor. Onların yanıtlarını aşağıdaki başlıklarda bulabilirsiniz!
Ülkelere göre fiş ve prizlerin özellikleri
A tipi fiş ve priz
A tipi fiş ve priz daha çok Kuzey ve Orta Amerika ile Japonya priz tipi olarak biliniyor. A tipi fiş ve prizler (NEMA 1 – 15), Türkiye priz tipi özelliklerinden oldukça farklı. Bir topraklama hattının olmadığı A tipi fiş ve prizler; 15 amper (A), 100 – 127 V ve 60 Hz değerlerinde çalışıyor. Uzunluğu ise 15,9 – 18,3 metreleri arasında değişiyor. Bunlara C, G, I, L ve N tip fişler uymuyor.
B tipi fiş ve priz
B tipi fiş ve prizler, A tipinin topraklama hattı eklenmiş versiyonları. Bu nedenle A tipi prizlerden farklı olarak üç dişli. Resmi ve standart adı “NEMA 5 – 15” olan B tipi; ABD, Meksika, Japonya ve Kanada priz tipi olarak bilinmekte. Dünyanın geri kalanında ise pek kullanılmıyor. A tipinde olduğu gibi B tipine de C, G, I, L ve N fişleri uymuyor.
C tipi fiş ve priz
Türkiye priz tipi çeşitlerinden biri olan C tipi; Asya, Avrupa ve Güney Amerika kıtalarında yaygın. Dolayısıyla Avrupa priz tipi olarak öne çıkıyor. İki uçlu tasarımına ise son derece aşinayız. 2.5 A, 220 – 240 V ve 50 Hz değerlerinde çalışan C tipi fiş ve prizlerin resmi adı ise CEE 7/16. Bunlar daha çok televizyon, şarj aleti, radyo gibi cihazlarda kullanılıyor ve yüksek gerilime sahip cihazlara uygun değil.
D tipi fiş ve priz
D tipi fiş ve prizlerde bir üçgen oluşturacak şekilde 3 diş var. Topraklama hattına da sahip olan D tipi; 5 A, 220 – 240 V ve 50 Hz değerlerinde çalışıyor. Ayrıca yüksek gerilimli cihazlarda da kullanımı uygun. Resmi adı ise “BS 546” olarak geçiyor ve Hindistan, Sri Lanka, Namibya ve Nepal’de yaygın olarak kullanılıyor. D tipi fiş ve prizin yaygın olduğu bir ülkeye gidecekseniz yanınıza bu sisteme uyan bir adaptör almayı unutmayın.
E tipi fiş ve priz
Fransa priz tipi olarak öne çıkan 2 uçlu E tipi fiş ve prizler; Fransa, Belçika, Danimarka, Slovakya, Polonya, Tunus ve Çek Cumhuriyeti’nde epey yaygın. Yer yer Türkiye’de de kullanıldığını görmek mümkün. Akım değeri 16 A olan E tipi; 220 – 240 V arasında çalışıyor. Bunlarda topraklama hattı için ek bir erkek uç da var. Resmi ve standart ismi ise CEE 7/4.
F tipi fiş ve priz
Daha çok Avrupa, İngiltere, Rusya’da görebileceğiniz F tipi fiş ve prizler; 16 A ve 220 – 240 V aralığında çalışıyor. Ayrıca Türkiye’de de yaygın olarak kullanılıyor. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Almanya tarafından tasarlandığı için Almanya priz tipi olarak popülerleşen bu 2 uçlu tasarım, C ve E fişleri ile de uyumlu olarak kullanılabiliyor.
G tipi fiş ve priz
G tipi fiş ve prizler, üçgen bir görünüm oluşturan 3 uca ve topraklama hattına sahip. İngiltere, İrlanda, Kıbrıs, Malta, Malezya, Singapur ve Hong Kong’da yaygın olarak kullanılıyor. “BS 1363” resmi adı ile de bilinen G tipi fiş ve prizler; 220 – 240 V aralığında ve 13 ampere kadar çalışabiliyor. Ayrıca genellikle bilgisayarlar gibi daha küçük cihazlar için 3A’lık bir sigorta, ısıtıcılar gibi daha büyük cihazlar için 13A’lık bir sigortaya sahip.
H tipi fiş ve priz
Filistin ile İsrail’de yaygın olarak kullanılan H tipi fiş ve prizler 3 yuvarlak uçtan meydana geliyor. 16 A, 220 – 240 V ve 50 Hz değerlerine çalışan bu sistem, Türkiye’deki C ve H tipi fişler ile uyumlu çalışabiliyor. E ve F tipleriyle ise kısmen uyumlu. Bu sistemde de topraklama mevcut.
I tipi fiş ve priz
I tipi fiş ve prizleri Avustralya, Yeni Zelanda, Çin ve Arjantin’de yaygın olarak görebilirsiniz. İki dişli olanlarda topraklama yokken üç dişli olanlarda topraklama hattı var. 10 A, 220 – 240 V ve 50 Hz değerlerinde çalışan bu sistem yalnızca I tipi fişler ile uyumlu.
J tipi fiş ve priz
Daha çok Lihtenştayn ve İsviçre priz tipi olarak öne çıkan bu sistem, C tipi fişler ile de uyumlu. Çalışma aralığı 10 A, 220 – 240 V, 50 Hz olan J tipi fiş ve prizler, topraklama hattına da sahip. 3 adet yuvarlak uçtan oluşan bu sistem geniş açılı bir “V” görünümünü andırıyor. Resmi adı “SN 441011” olan J tipi; İsviçre standardı olan SEV 1011’de “Tip 13 fiş” olarak geçiyor.
K tipi fiş ve priz
İskandinavya’ya gidecekseniz bu başlık sizi ilgilendiriyor olabilir, çünkü K tipi fiş ve prizler Danimarka ile Grönland’da yaygın olarak kullanılıyor. Ayrıca bu sistem 16 A, 220 – 240 V ve 50 Hz aralığında çalışıyor. Yuvarlak uçlara sahip bu Grönland ve Danimarka priz tipi, topraklama hattına da sahip. Aynı zamanda C tipi fişler ile de uyumlu.
L tipi fiş ve priz
Yan yana 3 dişten oluşan L tipi fiş ve prizler; 50 Hz frekansa, 10 A – 16 A amper değerine ve 220 – 240 V voltaj aralığına sahip. Hem 10 hem 16 amperlik versiyonda, uzunluğu 19 mm olan üç adet yuvarlak uç var. Ancak diğer boyutlar versiyona göre değişebiliyor. Şili ve İtalya priz tipi olarak öne çıkmasının yanında Uruguay ve Kuzey Afrika’nın bazı ülkelerinde de kullanılıyor. Resmi ismi ise CEI 23-16-VII.
M tipi fiş ve priz
Bu fiş ve prizler neredeyse yalnızca Güney Afrika’da kullanılıyor. 3 uca sahip olan M tipi fiş ve prizler, topraklama hattına da sahip. Çalışma değerleri ise 15 A, 220 – 240 V ve 50 Hz şeklinde. Bu sistem Hindistan’da sık kullanılan D tipi ile benzer bir yapıda. Ancak başka sistemler ile uyumlu değil. Dolayısıyla yalnızca M tipi fiş ile uyumlu çalışabilir.
N tipi fiş ve priz
N tipi piş ve prizler ise özellikle Brezilya ile Güney Afrika’da kullanılıyor. 3 uca sahip olan bu sistem 10 A – 20 A gibi farklı amper değerlerine uygun versiyonlar sunuyor. Kullanılan versiyon ülke ve bölgeye göre değişebiliyor. Resmi adı “IEC 60906” olan N tipinin voltaj aralığı ise 220 – 240 V.
O tipi fiş ve priz
Bir Tayland priz tipi olarak öne çıkan bu sistem; 16 A, 220 – 240 V ve 50 Hz aralığında çalışıyor. Topraklama hattına da sahip olan O tipi fiş ve prizler, C tipi fişler ile de uyumlu. E ve F fiş tipleriyle ise güvenli olmayan bir şekilde uyumlu.
Evrensel priz var mı? Tüm dünyada çalışan tek bir fiş mümkün mü?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere dünya çapında farklı standartta fiş ve priz sistemleri var. Bunun sebebi dünyanın pek çok yerinde farklı elektrikli sistemleri kullanılması. Bu da farklı fiş ve priz girişleri demek. Yine de evrensel prizler tümüyle yok değil. Bunlar çeşitli fiş türlerine uyum sağlayacak şekilde tasarlanıyor. Genellikle de otellerde ve uluslararası ziyaretçilerin yoğun olduğu diğer yerlerde bulunuyor. Ancak bazı riskler taşıdığından evrensel prizler günlük kullanımlarda tavsiye edilmiyor. Bu nedenle gideceğiniz ülkedeki fiş ve priz standartlarını önceden öğrenmeniz, ona göre yanınızda ekipman bulundurmanız önemli.
