Sizi tanıyabilir miyiz?
1990, Ankara doğumluyum. Evli ve bir kız çocuk babasıyım. 2012 yılında ODTÜ Makina Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldum. Kısa bir süre Savunma Sanayi alanında çalıştıktan sonra 2013 yılında Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi’nde uçuş eğitimine hak kazandım. 2015’te A330 tipi uçaklarda ikinci pilot olarak uçmaya başladım. 2021 yılında da Finansal İktisat Bölümü’nde yüksek lisans yaptım. Haziran 2022’den bu yana ise A320 tipi uçaklarda sorumlu kaptan pilot olarak görev alıyorum.
Hemen soralım, nasıl pilot olunur? Pilotluk hangi bölümden mezun olmayı gerektirir?
Ülkemizde havayolu pilotluğu eğitimleri üniversitelerin Pilotaj Bölümü’nde, Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi’nde ya da özel uçuş okullarında veriliyor. Eğitimler genellikle 18 – 24 ay arasında tamamlanabiliyor. Bu eğitimden sonra hava yolu nakliye pilotu lisansı (ATPL Frozen) alınıyor. Bu lisansa sahip pilotlar uçak tipine göre uçak tip eğitimi alıyorlar. Bu eğitim de yaklaşık 4 ila 6 ay arasında sürüyor. Ardından ikinci pilot olarak uçmaya hak kazanılıyor. Pilot olma şartları ve gerekliliklerini genel olarak bu şekilde özetleyebiliriz.
Sizin Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi’ndeki süreciniz ne kadar sürdü?
Ben uçuşlara Çorlu Havalimanı’nda başladım. Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi Aydın’a taşındıktan sonra da süreç hızlanmaya, çok fazla yeni uçak gelmeye başladı. Buradaki eğitimlerim 18 ay kadar sürdü. Yani yaklaşık 1,5 yılda hava yolu nakliye pilotu lisansı (ATPL Frozen) aldım. 6 aylık uçak tipi eğitiminden sonra da ortalama 2 yılın sonunda ikinci pilot olarak uçmaya başladım.
Peki Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi’nde başvurudan itibaren süreç nasıl işliyor?
Başvuru yaptıktan sonra kriterleri sağlayıp sağlamadığınız kontrol ediliyor. İngilizce kriterini sağlamıyorsanız şirketimiz bir İngilizce sınavı yapıyor bildiğim kadarıyla. Daha sonra benim ilana başvurduğum dönemde DLR (bir Alman Havacılık Enstitüsü) şimdi ise psikometrik sınava davet ediliyorsunuz. DLR sınavına gerçekten zaman ayırarak 2 hafta çalışmak gerekiyor. Tabii matematik ve fizik sınavları için temel bilimler en son lisede görmüş bir aday için bu çalışma süresi uzayabilir. Fakat yine de DLR soruların lisede matematik ve fizik görmüş bir adayın cevaplayabileceği sorular olduğunu söylüyor. DLR, “Bu çalışma süresinin ardından insan psikomotor ve görsel, işitsel hafıza olarak kendi kapasitesinin %95’ine ulaşır,” diyor. Bu sürecin ardından havacılık psikolojisi alanında uzman hocaların ve insan kaynaklarının değerlendirmesi oluyor. Sonra insan kaynakları mülakatına geçiyorsunuz. En son sağlık muayenesi yapılıyor ve ardından alım gerçekleşiyor.
Alım gerçekleştikten sonra uçuş eğitiminin süresi adaya göre değişiyor mu?
Adayın performansı ne kadar iyi olsa da sürecin hızlanamayan tarafları da var. Örneğin hava koşulları birkaç gün boyunca iyi denk gelmezse uçamıyorsunuz. Doğal olarak sürenin bitimi adayın dışındaki faktörlere de bağlı. Zaten o nedenle 18 ila 24 ayları arası ideal bir süre kabul ediliyor. Bu zaman aralığında mezun olunuyor.
Türkiye’deki uçuş okullarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye’de kaliteli ve köklü Pilotaj Bölümü ve uçuş okulunun sayısı çok sınırlı aslında. Bunlardan biri de tabii ki Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi. Akademide her sene yetiştirmek üzere pilot aday adayı (Take-off Cadet) ilanı açıyoruz. Kriterleri sağlayan, pilot olmak isteyen tüm adayların başvurmasını tavsiye ediyorum.
Pilot olmayı istiyor muydunuz, hedefleriniz nelerdi?
Pilot olmak benim çocukluk hayalimdi. İlk yalnız uçuşumu da 17 yaşındayken Türk Hava Kurumu İnönü Havacılık Eğitim Merkezi’nde planörle yaptım. Sonrasında pilotluğun hayalimdeki meslek olduğuna emin olmuştum. Sonra amatör havacılıkla da ilgilenmeye başladım. Ardından eğitimlerimi tamamlayarak mesleğe adım atmış oldum.
Pilotluk eğitiminizde sizi en çok ne zorladı?
Uçuş okulları özveri gerektiren bir süreci beraberinde getiriyor. Zorlu bir eğitimi tamamlamak için elbette çok çalışmak gerekiyor. Ancak eğitimin tüm aşamaları heyecanlı ve disiplinlerarası bir meslek hakkında sürekli yeni bir şeyler öğrenerek geçiyor, diyebilirim. Özellikle zorlayıcı olmasına rağmen ilk yalnız uçuşunuz ve rotanızı kendinizin planladığı seyrüsefer uçuşlar çok keyifli oluyor.
Peki ilk yalnız uçuşunuz nasıldı? Ayrıca bugüne kadar pilotluk kariyerinizdeki en ilginç olayı da merak ediyoruz.
“Gerçekten yapabilir miyim?” hissi çok oluyordu ilk yalnız uçuşumu yapana kadar. Bence hiçbir pilot ilk yalnız uçuşunu unutamaz zaten. Benim de unutamadığım bir an olmuştu. Gergin hissediyorsunuz tabii ki ama bir yandan da öğretmen pilotlar o zamana kadar sizi gözlemlemiş oluyor aslında. Yalnız uçabilip uçamayacağınıza karar veriyorlar. Doğal olarak onlar sizin artık yalnız uçabileceğinizi biliyor. Pilotluk kariyerimdeki en ilginç olaylar arasında ise Atlas Okyanusu’nun üzerinde Kuzey Işıkları’nı görmek ya da Grönland’daki buzulları izlemeyi sayabilirim. Çok etkileyici manzaralardı benim için.
Simülasyon uçuşları ile gerçek uçuşlar birbirine benzer deneyimler mi?
Sivil havacılık uçakları ile uçuş simülatörleri birbirine çok benziyor. Bunun dışında tabii ki yer hissini, üç boyutlu derinlik hissini gerçek uçaklarda çok daha iyi yaşıyorsunuz. Ancak geri kalan tüm prosedürler birbirine %100’e yakın oranda benziyor diyebilirim. Bir de hava yolu eğitimlerinde uçuş simülatörlerinde de eğitim alıyoruz fakat uçuş okulundaki ilk yalnız uçuşunuz için simülatörde bir eğitim almıyorsunuz. Gerçek uçakta hocanızın yanına oturup sıfırdan öğreniyorsunuz. Uçuş okulundaki eğitimin kalan safhalarında yine simülatörlerden çokca faydalanılıyor.
Teorik eğitim ile ilgili düşünceleriniz nelerdir? Nasıl bir puan sınırlaması var?
Teorik eğitim aşaması yaklaşık 6 ay sürüyor ve 14 dersten sınava giriyorsunuz. Zorlu bir süreç fakat sınavlara 3 ders, 4 ders gibi paketler hâlinde giriyorsunuz. Dolayısıyla tek seferde 14 dersin hepsine odaklanmak yerine sınavına gireceğiniz derslere odaklanabiliyorsunuz. Etkin ve verimli bir çalışma programına uyduğunuz zaman sınavlardan rahatlıkla geçebilirsiniz. Bunun dışında özellikle yeterli matematik ve fizik bilgisi olmayanlar aerodinamik, uçuş prensipleri gibi derslerde biraz zorlanabiliyorlar. Benzer şekilde sayısal bilgisi yüksek olanlar da hava hukuku gibi sözel derslerde zorlanabiliyor. Ancak teorik eğitim sürecimde gördüğüm kadarıyla bu örnekler az sayıdaydı. Sonuç olarak 14 dersi verebilmek için 6 aylık bir süre gayet makul. Geçme notu ise 100 tam puan üzerinden 75’tir. Bunun yanı sıra acil durum eğitimlerinde (motor durması vb.) ise sınavı geçme puanı 100 üzerinden 100’dür. Havada başınıza gelebilecek acil durumlar için %100 hazır olmanız beklenir.
Diğer uçuş okullarında süreç nasıl işliyor?
Türkiye’de diğer okullarda da süreç bu şekilde işliyor, çünkü hava yolu nakliye pilotluğunun standart bir eğitim programı vardır. Bununla beraber iki farklı eğitim seçeneği var. Biri modüler eğitim, diğeri entegre eğitimdir. Modüler eğitimde önce hususi pilot lisansı (PPL), sonra ticari pilot lisansı (CPL), , ardından Multi Engine (çoklu motor eğitimi) vs. alınır. Daha sonra CPL ile Multi Engine lisansı ve ATPL Frozen Lisansı ile mezun olunuyor. Entegre eğitimde ise bu aradaki pilot lisansları olmadan, direkt ATPL Frozen Lisansı alabilirsiniz fakat yine 14 dersten geçmeniz, yalnız uçuşunuzu gerçekleştirmeniz, Multi Engine uçuş eğitimini tamamlamanız gerekiyor. Yani entegre eğitimde sadece toplam uçacağınız süre kısalabiliyor ve daha fazla simülatör ağırlıklı çalışıyorsunuz.
Uçuş okulları yatılı okullar mı?
Benim eğitim aldığım dönemde değildi ancak uçuş aşamasına geldiğinizde uçuş yaptığınız havalimanına yakın olmanız önemliydi. Çünkü yoğun bir uçuş eğitiminiz olduğundan hem Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi hem de genellikle diğer okullar havalimanına yakın bir yerde konaklama imkânı sağlıyordu.
Eğitim döneminde diğer pilot adaylarıyla bir arada olmak nasıl bir duygu?
Benim dönemimde akademide 3 öğrenci 1 öğretmene veriliyordu. Aynı hocaya bağlı olduğunuz o diğer 2 öğrenci ile çok yakın dostluk kuruyorsunuz. Sıfırdan, bambaşka bir mesleği beraber öğrendiğiniz için birbirinize de yardımcı oluyorsunuz. Sonra tabii ki farklı bir öğretmene geçmeniz, yalnız başınıza uçuş yapmanız gibi değişikliklerle uçuş okulundaki diğer pilot adaylarıyla birbirinize her zaman destek oluyorsunuz. Genelde o dönemdeki deneyimler, daha sonra ömür boyu sürecek dostluklara da dönüşebiliyor.
Pilotların anonsları hep ilgi çekici olmuştur. Bunun için özel bir çalışma yapılıyor mu ve anonslar standart mıdır?
Esasında herhangi bir çalışma yapılmıyor. Ama uçağın sisteminden kaynaklı olarak anonsun biraz daha farklı duyulması muhtemel. Bunun dışında anonsların belirli şirket prosedürlerine ve anons kılavuzuna göre yapılması beklenir ve başka bir uygulama tercih edilmez. Ama benim başıma şöyle bir şey de gelmişti: 29 Ekim 2023’de ben havadaydım ve İstanbul Boğazı’nın üstünde SOLOTÜRK ve Türk Yıldızları Cumhuriyet’in 100. yılına özel bir gösteri yapıyordu. Çok tarihi bir andı, ben de orada yolculara bu tarihi ana tanıklık edebilmeleri için anons yapmıştım.
Uçuşun pilotlar nezdinde yarattığı fiziksel değişimler nelerdir? Sağlığınıza dikkat etmek için neler yapıyorsunuz?
Hava yolu pilotları fiziksel bir efor sarf etmiyor ancak tabii ki az nemli bir ortam olması, basınç değişimi gibi fiziksel değişimlerden söz edilebilir. Bunlar yolcular için de geçerlidir. Bunun dışında senede 1 kez sağlık kontrollerimiz yapılıyor. Böylece sağlığınıza hangi yönlerden daha çok dikkat etmeniz gerektiğini öğrenip ona göre de bir beslenme düzeni ve hayat tarzı oluşturabiliyorsunuz. Ayrıca boş vakitlerimde koşmayı da severim.
Uzun uçuşları mı yoksa kısa uçuşları mı tercih edersiniz? İkisi arasındaki farklar size göre neler?
Yani uzun uçuşları daha çok tercih ediyorum fakat kısa uçuşların da kendisine göre çeşitli heyecanları var. Mesela farklı bir yaklaşma tipi olan, daha pilotaj gerektiren kısa uçuşlar da mesleki anlamda oldukça tatmin edici. Dolayısıyla kısa ya da uzun uçuştan ziyade, pilotaj gerektiren uçuşlar daha iyi bir deneyim diyebilirim benim için.
Uçuşlarda kaptan pilotun ve ikinci pilotun görev dağılımı nasıl yapılıyor?
Biz uçuşlardaki görev dağılımına aslında brifing safhasında karar veriyoruz. Birimiz PF (pilot flying) diğer pilot da PM (pilot monitoring) oluyor. Uçağa oturduğunuz andan itibaren ayrıca sorumlu kaptan pilotun ve ikinci pilotun yapması gereken görevler de mevcut. Bunların tamamı da yazılı kurallar olarak bellidir. Örneğin, Ankara’ya gidişte ben PF oluyorsam uçağın iniş ve kalkışında aktif uçan pilot olmak, düz uçuşta otopilota gereken parametreleri girmek vb. PF görevlerini yapmam gerekiyor. PM ise uçuş boyunca hava trafik üniteleriyle konuşmaları yapmak, PF’ in yaptığı uçuşu etkileyen tüm girdileri kontrol etmek vb. görevlere sahiptir. Tüm bu rutinlerin dışında bir karar alınması gerektiğinde o sorumluluk kaptan pilottadır. Mesela uçağın planlanmış havalimanına herhangi bir nedenden dolayı inemeyip başka bir havalimanına inmesi (divert) kararı kaptan pilota aittir. Bununla beraber her kararımızda CRM (Crew Resource Management) ortamında ikinci pilotun ve kabin ekibinin önerilerini dinleyip en doğru kararı verecek şekilde de eğitim alıyoruz. Özellikle kötü havalarda, operasyonun sıkıştığı zamanlarda da pilotlar olarak hep birbirimizi destekliyoruz.
Biraz da hakkında şehir efsaneleri olan bir başka konuya geçelim: Otomatik pilot hakkında bilgi verir misiniz? Özellikle otomatik pilot sistemi ile ilgili doğru bilinen yanlışlardan da bahsedebiliriz.
Öncelikle normal bir uçuş operasyonunda iniş ve kalkış her zaman pilotların elindedir. Uçaklar tabii ki otomatik iniş yapabiliyor ancak her piste değil. Dolayısıyla otomatik pilot sisteminin de yan rüzgâr gibi belirli limitleri var. Bunun dışında otomatik pilot tüm uçuş boyunca da bizim input’larımızla uçuyor. Yani önümüzde bir uçuş bilgisayarı var ve siz pilot olarak sürekli bir input girmek zorundasınız. Örneğin, rotanızı sürekli revize ediyorsunuz. Otomatik pilot sistemi de bunlara göre kullanılıyor.
Peki kariyerinizde sizi en çok zorlayan faktörler nedir?
Özellikle kış ayları başta olmak üzere hava koşulları sayılabilir. Bu şartlardaki iniş ve kalkışlarda maksimum dikkat gerekiyor. Ek olarak çok dakik bir iş olduğu için her anın planlamasını uçağın hep bir adım önünde olarak yapmak gerekiyor. Yani yoğun bir operasyonu son derece emniyetli ve dakik bir şekilde gerçekleştirmek gerekiyor. Bu tempoda gece ve gündüz uçuşları arasında uyku düzeninizi ayarlamanız da oldukça önemlidir. Bu da biraz daha zihinsel bir çaba ve gayreti kapsıyor. Bu süreçleri iyi yönetebilmemde eşimin de büyük destekleri olduğunu belirtmek isterim.
Son olarak: Acaba pilot maaşları neye göre belirleniyor?
Pilot maaşları her sene Toplu İş Sözleşmesi ile belirlenir ve orada da tüm pilot maaşları yayımlanır. Bunun dışında belli bir saate kadar sabit, belirlenen saatin üzerinde ise ekstra ücret alınır.
